Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (Social Media) αποτελούν για ένα μεγάλο ποσοστό ανθρώπων αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας. Είναι ένας τρόπος ψυχαγωγίας, επικοινωνίας, προβολής αλλά και έμπνευσης. Ωστόσο η διαρκής έκθεση σε αυτά μας καθιστά ιδιαίτερα ευάλωτους σε περισπασμούς οι οποίοι μπορεί να σταθούν ως εμπόδιο στη συγκέντρωσή μας σε έναν στόχο ή στις καθημερινές μας δραστηριότητες. 

Τα Social Media είναι οι πλατφόρμες με τις οποίες αλληλοεπιδρούμε περισσότερο μέσα στην καθημερινότητά μας. Φαίνεται ότι ένας ενήλικας αφιερώνει κατά μέσο όρο 2,5 ώρες την ημέρα σκρολάροντας,  κάνοντας like και επικοινωνώντας με διαδικτυακούς φίλους μέσα από πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης ( Facebook, Twitter, Instagram κλπ). Νέοι ηλικίας 18-25 ετών δαπανούν την περισσότερη ώρα της ημέρας τους χρησιμοποιώντας τα Social Media ενώ σύμφωνα με έρευνες ο χρόνος που αφιερώνουν γενικά σε ηλεκτρονικές συσκευές μπορεί να φτάνει έως και τις 11-12 ώρες ημερησίως !

Αντιλαμβάνεται κανείς πόσο μεγάλη μπορεί να είναι η επίδραση που έχει αυτή η ενασχόληση στη ζωή μας και πως αυτή μπορεί να είναι από ευεργετική έως και βλαπτική ανάλογα με τον τρόπο χρήσης. Μέσω αυτού του άρθρου θα δώσουμε μία εικόνα για το πως τα Social Media επηρεάζουν τις διατροφικές μας συνήθειες και κατ’ επέκταση πως επηρεάζουν το βάρος μας. Τα επιστημονικά δεδομένα που αφορούν το συγκεκριμένο θέμα είναι περιορισμένα, ωστόσο τα τελευταία χρόνια έχουν πραγματοποιηθεί σχετικές μελέτες και είναι αυτές που χρησιμοποίησα για να γράψω το συγκεκριμένο άρθρο. 

Οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν μία πηγή ερεθισμάτων και πληροφοριών ποικίλων θεμάτων. Παρέχουν πληροφορίες που αφορούν την υγεία μας, χωρίς όμως οι πληροφορίες αυτές να είναι πάντα αληθείς και τεκμηριωμένες. Σύμφωνα με μελέτες που έγιναν σε νεαρούς ενήλικες, τα Social Media μπορούν να λειτουργήσουν είτε ως εμπόδιο είτε ως διέξοδος υιοθέτησης υγιεινών συνηθειών. Ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιούνται είναι αυτός που θα καθορίσει και την θετική ή αρνητική επίδραση.

Πως λοιπόν τα Social Media επηρεάζουν το βάρος μας; 

Σύγκριση με το δήθεν «τέλειο»

Καθώς περιηγούμαστε μέσα στις πλατφόρμες αυτές βομβαρδιζόμαστε από «ιδανικές» φωτογραφίες. Η προώθηση των ιδανικών προτύπων ομορφιάς δεν είναι κάτι καινούριο καθώς χρησιμοποιείται εδώ κι αρκετά χρόνια στις διαφημίσεις μέσω εφημερίδων, περιοδικών μόδας και ομορφιάς αλλά και μέσω της τηλεόρασης. Μέσω των Social Media πλέον, οι εικόνες με τα αψεγάδιαστα σώματα ολοένα και αυξάνονται βάζοντας τον χρήστη σε μία διαδικασία σύγκρισης με τον εαυτό του. 

Εκείνο που δεν αντιλαμβάνεται ο θεατής όμως είναι πως οι φωτογραφίες αυτές είναι συνήθως επεξεργασμένες ή έχουν τραβηχτεί σε ιδανικές συνθήκες φωτισμού, γωνίας θέασης και έχει επιλεχθεί ανάμεσα σε άλλες πολλές μη «ιδανικές» φωτογραφίες.  Το υποσυνείδητο του χρήστη πείθεται εύκολα έχοντας διαστρεβλωμένη εικόνα του ιδανικού.  

Πολλά άτομα που «ακολουθούν» μοντέλα, celebrities ή επαγγελματίες αθλητές έχουν την πεποίθηση ότι οι φωτογραφίες αυτές δεν τους επηρεάζουν και ότι έχουν αυτοέλεγχο. Σύμφωνα όμως με το βιβλίο «The Shrinkology Solution» των Dr. Meg Arroll και Louise Atkinson η διαρκής έκθεση στην υπερβολική ομορφιά σίγουρα δεν είναι καλή για τη ψυχική υγεία. Τα Social Media κάνουν ιδιαίτερα δύσκολο το να είναι κανείς ευχαριστημένος με το βάρος του ενώ πολλές φορές τον εμποδίζουν να πετύχει ένα υγιές σωματικό βάρος. 

Φαίνεται επίσης πως η πολύωρη δραστηριότητα στα Social Media προκαλεί άγχος το οποίο με τη σειρά του αυξάνει τα επίπεδα κορτιζόλης, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε διαταραχές του βάρους σε ορισμένα άτομα. Τέλος, η συνεχής σύγκριση του εαυτού μας με επεξεργασμένες εικόνες οδηγεί σε δυσαρέσκεια για το σώμα μας, η οποία συνδέεται σε αρκετές περιπτώσεις με υπερκατανάλωση φαγητού αλλά και με αυξομειώσεις στο βάρος. 

Έκθεση σε εικόνες φαγητού

Εικόνες νόστιμου και λαχταριστού φαγητού έχουν χρησιμοποιηθεί κατά καιρούς από τις εταιρίες τροφίμων προκειμένου να δελεάσουν τον καταναλωτή και να τον κάνουν να καταναλώσει το προϊόν τους. Η ίδια ακριβώς τακτική ακολουθείται πλέον και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με τα #foodporn και #foodie να είναι από τα πιο διαδεδομένα hashtags στο instagram. 

Πατώντας like και κάνοντας σχόλια σε βίντεο και φωτογραφίες που απεικονίζουν εντυπωσιακά φαγητά, θα παρατηρήσεις πως στην ροή σου θα αρχίσουν να προβάλλονται όλο και περισσότερες τέτοιου είδους δημοσιεύσεις. Αυτό πιθανόν να επηρεάσει τις διατροφικές σου συνήθειες. 

Μελέτες δείχνουν πως όταν ένα άτομο κοιτάζει φωτογραφίες με φαγητό, αυξάνονται στον οργανισμό του τα επίπεδα γκρελίνης, μιας ορμόνης που συμβάλλει στην αύξηση της πείνας. Βλέποντας ένα χορταστικό γεύμα στην οθόνη του κινητού, στέλνεται ένα σήμα στο τμήμα του εγκεφάλου που σχετίζεται με την πείνα, ενθαρρύνοντας το άτομο να φάει ακόμη κι αν δεν πεινάει! Οι επιστήμονες αποκαλούν το φαινόμενο αυτό «εικονική πείνα» («visual hunger») και είναι αυτό που εκμεταλλεύονται οι εκπομπές και τα βιβλία μαγειρικής.

Τώρα καταλαβαίνεις γιατί σου ανοίγει η όρεξη κάθε φορά που βλέπεις στο προφίλ σου φωτογραφίες με λαχταριστά σνακ…

Πολλές ώρες μπροστά από την οθόνη

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να γίνουν υπερβολικά εθιστικά. Πλέον έχει αποδειχθεί ότι όσο περισσότερο χρόνο αφιερώνεις για να μοιραστείς περιεχόμενο, να κάνεις like και γενικά να χρησιμοποιείς τα Social Media τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος να απομακρυνθείς από τις υγιεινές σου συνήθειες. Η ανεξέλεγκτη έκθεση σε ποστ που προβάλλουν αψεγάδιαστα σώματα, ανορθόδοξες δίαιτες και συνταγές πλούσιες σε θερμίδες μπορούν να αποπροσανατολίσουν τις διατροφικές σου συνήθειες. 

Ακόμα φάνηκε πως οι πολλές ώρες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης θα μπορούσαν να λειτουργήσουν σαν εμπόδιο στο να ασκηθεί το άτομο.  Πιο συγκεκριμένα, τις περισσότερες φορές αναβάλλεται η άσκηση καθώς δεν γίνεται καλή διαχείριση του χρόνου ή ακόμη κι αν η άσκηση πραγματοποιείται το άτομο έχει απόσπαση προσοχής κατά τη διάρκεια αυτής. 

Μία άλλη επίδραση που φαίνεται να έχει η δραστηριότητα στα Social Media είναι στο ωράριο του ύπνου αλλά και στο τελευταίο γεύμα της ημέρας. Φάνηκε πως τα άτομα που χρησιμοποιούσαν 6 ή περισσότερες ώρες ημερησίως τα Social Media είχαν 3,16 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να καταναλώσουν νυχτερινό φαγητό (10:00 το βράδυ ή αργότερα) σε αντίθεση με τα άτομα που χρησιμοποιούσαν τα μέσα λιγότερο από 2 ώρες τη μέρα. 

Οι ώρες που χρησιμοποιεί κανείς τα Social Media δεν επηρεάζουν μόνο την ώρα του τελευταίου γεύματος αλλά και την ποιότητα του φαγητού που θα επιλέξει. Φαίνεται ότι όσο πιο πολλές ώρες χρησιμοποιεί κανείς τα Social Media τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα να κάνει κάποια ανθυγιεινή επιλογή.

Ασκούν επιρροή στις συνήθειές μας

Ορισμένες φορές, άτομα με επιρροή (influencers) , δείχνουν ένα επίτευγμα που κατάφεραν όπως μία απώλεια βάρους, ή την καταπολέμηση της κυτταρίτιδας το οποίο φαίνεται να το πέτυχαν δίχως ιδιαίτερη προσπάθεια. Ωστόσο αυτό τις περισσότερες φορές δεν ισχύει και συμβαίνει για να προωθήσουν ένα συγκεκριμένο προϊόν ομορφιάς και να σε πείσουν να το χρησιμοποιήσεις κι εσύ. 

Σε μελέτη που πραγματοποιήθηκε σε φοιτητές φάνηκε πως όταν τα άτομα αυτά έβλεπαν συγκεκριμένες διατροφικές τακτικές που ακολουθούσαν οι διαδικτυακοί τους φίλοι, έτειναν να τις ακολουθήσουν και οι ίδιοι. Για παράδειγμα όταν έβλεπαν μία φωτογραφία όπου ένας φίλος έτρωγε ένα γλυκό σνακ, ήθελαν και οι ίδιοι να το καταναλώσουν. 

Σύμφωνα με τη μελέτη αυτή οι αντιλήψεις που είχαν οι συμμετέχοντες για τις διατροφικές συνήθειες των άλλων καθόριζαν τις διατροφικές τους επιλογές. Όταν έβλεπαν κάποιες συγκεκριμένες συνήθειες από άτομα για τα οποία έτρεφαν θαυμασμό, τις αντιλαμβάνονταν σαν κανόνα και τελικά τις ακολουθούσαν και οι ίδιοι. 

Τα Social Media ασκούν μία μεγάλη επιρροή στις διατροφικές συνήθειες των ανθρώπων. Είναι πολύ σημαντικό να χρησιμοποιούνται με προσοχή.

Πως να χρησιμοποιείς υπέρ σου τα social media;

Η λύση είναι να κλείσεις όλους τους λογαριασμούς που έχεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης; Σε καμία περίπτωση.

Τα μέσα κοινωνική δικτύωσης μπορούν να χρησιμοποιηθούν είτε υπέρ μας είτε κατά μας. Σίγουρα μία χρήση με μέτρο και με ευσυνειδητότητα μπορεί να λειτουργήσει σαν ενισχυτής της όποιας προσπάθειάς μας. 

Μία συμβουλή που θα μπορούσα να σου δώσω είναι να χρησιμοποιείς τα social media με ρεαλισμό. Προσπάθησε να κρίνεις τα όσα βλέπεις και να είσαι σε θέση να αντιληφθείς αν αυτό που σου πλασάρουν είναι ρεαλιστικό και εφικτό ή αν είναι απλώς μία καλοστημένη διαφήμιση.

Κάτι άλλο που θα σου πρότεινα είναι να σταματήσεις να ακολουθείς λογαριασμούς που σε κάνουν να νιώθεις λίγος ή αδύναμος. Να θυμάσαι ότι η δική σου προσπάθεια είναι σίγουρα αληθινή και άξια θαυμασμού. Δεν χρειάζεται να τη συγκρίνεις με κανενός άλλου. 

Ξεκίνα να ακολουθείς προφίλ ανθρώπων που σε εμπνέουν και σου φτιάχνουν τη διάθεση. Υπάρχουν αμέτρητοι επιστήμονες υγείας που ανεβάζουν ωραίο και επιστημονικά ορθό περιεχόμενο. Αντικατέστησε επίσης τη ροή της οθόνης σου με υγιεινά σνακ ώστε να θέλεις να καταναλώνεις κάτι υγιεινό. 

Προσπάθησε επίσης, να περιορίσεις τις ώρες που είσαι μέσα στις πλατφόρμες αυτές και βάλε ένα συγκεκριμένο ωράριο που θα τις χρησιμοποιείς. Όταν πρόκειται να καταναλώσεις ένα γεύμα ή όταν κάνεις τη γυμναστική σου κλείσε τις ειδοποιήσεις του κινητού και μείνε συγκεντρωμένος σε αυτό που κάνεις. Επίσης απέφυγε την χρήση τους τις βραδινές ώρες και ιδίως την ώρα που πηγαίνεις για ύπνο. 

Τα εκατομμύρια ποστ που υπάρχουν στα Social Media δεν δείχνουν σε καμία περίπτωση τις μικρές αναποδιές και δυσκολίες της ζωής. Όλοι τείνουμε να δημοσιεύουμε μόνο τα καλύτερα κομμάτια της ζωής μας με μια προσεγμένη απεικόνιση αυτών.

Αν θέλεις να κάνεις τη δική σου προσπάθεια για να νιώσεις καλύτερα με το σώμα σου μπορείς να μου στείλεις ένα μήνυμα πατώντας εδώ ή να δεις τα πλάνα διατροφής που σου προσφέρω πατώντας εδώ. 

Εάν θέλεις να μάθεις ποιες τροφές πρέπει να καταναλώνεις για να έχεις καλύτερη διάθεση μπορείς να διαβάσεις το άρθρο που έχω γράψει πατώντας εδώ.

Πηγές:

Cha, E. M. (2018). Effect of Media Use on Adolescent Body Weight. Preventing Chronic Disease, 15. https://doi.org/10.5888/pcd15.180206

Duszka, K., Gregor, A., Reichel, M. W., Baierl, A., Fahrngruber, C., & König, J. (2020). Visual stimulation with food pictures in the regulation of hunger hormones and nutrient deposition, a potential contributor to the obesity crisis. PLoS ONE, 15(4), e0232099. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0232099

Hawkins, L. K., Farrow, C., & Thomas, J. M. (2020). Do perceived norms of social media users’ eating habits and preferences predict our own food consumption and BMI? Appetite, 149, 104611. https://doi.org/10.1016/j.appet.2020.104611

Kucharczuk, A. J., Oliver, T. L., & Dowdell, E. B. (2022). Social media’s influence on adolescents′ food choices: A mixed studies systematic literature review. Appetite, 168, 105765. https://doi.org/10.1016/j.appet.2021.105765

Pearson, N., Griffiths, P., Biddle, S. J., Johnston, J. P., McGeorge, S., & Haycraft, E. (2017). Clustering and correlates of screen-time and eating behaviours among young adolescents. BMC Public Health, 17, 533. https://doi.org/10.1186/s12889-017-4441-2

Robinson, T. N., Banda, J. A., Hale, L., Lu, A. S., Fleming-Milici, F., Calvert, S. L., & Wartella, E. (2017). Screen Media Exposure and Obesity in Children and Adolescents. Pediatrics, 140(Suppl 2), S97–S101. https://doi.org/10.1542/peds.2016-1758K

Vaterlaus, J. M., Patten, E. V., Roche, C., & Young, J. A. (2015). #Gettinghealthy: The perceived influence of social media on young adult health behaviors. Computers in Human Behavior, 45, 151–157. https://doi.org/10.1016/j.chb.2014.12.013